Kirdkî.com Xirbanê xo ra bigêrîn, şênayîyê şarî ra megêrîn
Nameyê kitabî: Tefsîrê Roşnayî
Mufesîr: Mehmet Şanli (Mela Mehemedê Hezanî)
Redaktorî: Îbrahîm Şanli, Esat Şanli
Edîtor: Esat Şanli
Mîzanpaj: Naturel Medya Reklam
Çap: 2016
Cîld: 1 (I-II), 2(III-IV)
ISBN yê Cîldê 1î: 978-605-66836-1-9
ISBN yê Cîldê 2î: 978-605-66836-2-6
Çapxane: Gün Matbbacılık Beşyol Mah. Akasya Sk. No: 23 Küçükçekmece / İstanbul
Weşanxane: EDUBBA Sosyal Bilim Bilgi İletişim Merkezi Basın Yayın Reklamcılık Eğitim San. Tic. Ltd. Şti Huzur Evleri Mah. Dr. Sıtkı Göral cad. Kalem Sok. No: 32 Kayapınar/Diyarbakır Tel/Fax: (0412) 228 28 84
ENSTÎTUYA KURDÎ AMED
Kunyeyê Kitabî
Mela Mehemedê Hezanî (Şanlı), Tefsîrê Roşnayî – Bi Ziwanê Zazakî (Kirdkî), Cild I-II, Enstîtuya Kurdî ya Amedê, Dîyarbekir 2016, 584 rîpelî
Mela Mehemedê Hezanî (Şanlı), Tefsîrê Roşnayî – Bi Ziwanê Zazakî (Kirdkî), Cild III-IV, Enstîtuya Kurdî ya Amedê, Dîyarbekir 2016, 602 rîpelî
Seke şima zî zanî dinya de kitabo ke derheqê ey de tewr zaf kitabî nusîyayî Qur’anî Kerîm o. Yanî kitabo bimbarik yê muslumanan. Goreyê ma muslumanan, no kitab hetê Homayî ra bi ziwanê ereban şirawîyayo Hz. Muhemmedî û o zî ma musnayo. Dewrê peyxamberî de ê ke dormaleyê ci de yê hema hema ti vajî pêro ereb bî. Coka înan rê çarnayîş ney îzahatê ci (tefsîrê ci) kerdo. Yanî îzah kerdo ke nê ayetî yenê çi mana. Cuwa pey ke hûmara muslumanan bena zêde, ê ke ereb nîyê û erebkî nêzanê înan rê zî açarnayîş û tefsîrê ci lazim bî. Miletê ke wayirê nuştiş û wendiş ê û mîyanê înan de kitabî zaf ê, xo rê zanayanê xo ra vatê ma rê nê kitabî biçarnên ziwanê ma. Yew bi yew çarnayîşî rê zî vanê meal. Mealê ci xeylêk nusîyayê. Mude cuwa pey no zî qîm nêkerdo û tefsîrê ci nusîyayê. Yanî Homa nê çîyan vano la nê çîyan ra muradê ci çi yo ser o nusîyayê. Tefsîran de qeyde qeyde tefsîrî estê la nika babeta ma na nîya. Ewro, ziwanê ma yo şîrin de tefsîrêk ez do bidî şinasnayîş.
No kitab seke ez zana ziwanê ma de tefsîro verên o ( Her çend bi nameyê Tefsîrê Qur’anî Kerîm Zazakî kitabêk bibo zî no kitab goreyê min hîna zaf maneno mealî.). No çi qeyde yew talîh o ke 1400 serrî cuwa pey şarê ma hema newe xo rê hewce dîyo ke xo rê tefsîr binuso. Hinî sebebê ci çi beno wa bibo peynîya peyên de şarê ma rê zî yew tefsîr hedre bîyo. No kitab hetê mela Mehemedê Hezanî ra nusîyayo. Malumato ke ser o nuşto ra fehm beno ke melayî no kitab sey çar cîldî nuşto la çapkerdiş de sey di cîldî çap bîyo. Coka cîldê yewinî ser o nuseno Cildo I-II; cîldo diyinî ser o zî Cildo III-IV nusîyayo. Çira wina bîyo nêzana. Kitab, kaxidê xo û cîldê xo zaf biqalîte çap bîyî. Senî ke ti genî xo dest ney ferq kenî. Kitab de tedeyî ra pey yew vervate ma vînenî. No vervate de mela wina vano: “Verê her çîyî destpêkerdişê enê nûşteyê xo de ez bêhûmare sipasîyanê xo ay Homayî rê kena ke ey Qur’an bi qey qasidê xo Muhemedî ardo war. Semedê nûştişê min ê tefsîrê (akerdişê) Qur’anê pîrozî; bi qey ke wateyê (manayê) ey erebkî ra bi ziwanê zazakî(kirdkî) biyerê zanayîşî. Û mi no tefsîr zey Tefsîrê Roşnayî name kerd. Gama ke mi eno tefsîr nûşt, mi tefsîranê verênan (zey yê Îbnî Kesîrî) û tefsîranê neweyan (zey yê Tefsîr-ûl Munîrî yê Wehbet Zuheyrîyî) ra sûd girewt.”
Kitab de verê bi çar yan panc ayetanê Qur’anî bi erebkî nusîyayê dima bin de bi numreyê ayetan a kilmekî ziwanê ma de tefsîrê ci dîyayo. Her çend nuştox vajo tefsîr zî tay cayan de sey mealî nusîyayo. Yanî rey rey ti wanenî ti vanî qey tefsîr nîyo meal o. Tay cayan de zî nuştox xeylê îzah kerdo. Tayê ayetan de sebebê warameyîşê ayetî zî nusîyayê. No zî manadayîşê ayetan hîna keno zelal. Hetta ez eşkena naye zî vajî sebebê warameyîşî badê îzahatê ci dîyayê la wendişê sebebê warameyîşî ya pey çend rey mi hewna îzahatê ci wend. No çîyêko weş o. Merdimo ke no kitab waneno, zaf zelal vîneno ke xeylê kede dîyaya nê kitabî.
Ziwanê melayî zaf sade yo. Fehmkerdişê ci zaf asan o. Çekuyê xerîbî tede zaf çin ê. Peynîya kitaban de ferhengêk zî esto.
Seke şima zî zanê muslumanî aşma Remezanî de Qur’an xitim kenî. Sere ra hetanî peynî wanenî. Merdim ke erebkîya ci biwano yew tehmê îbadetkerdişî dano la hetê mana ra çew çîyêk zî fehm nêkeno eke erebkî nêzano. Mi zî çend serrî yo ez vana aşma Remezanî de bi meal a Qur’anî xitim bikerî zî bi mealê tirkî ya yew hewe zî mi karê xo nêberd sere. La na serre bi sayeyê nê kitabî mi bi zerrweşî mealê ci zî berd heta peynî. Ez eşkena naye vajî bi sayeyê nê kîtabî wendiş ra mi xeylê tahm girewt. Bi sayeyê nê kîtabî, manayê Qur’anî mi tena fehm nêkerd, hîs kerd. Ez şima rê zî silayî kena ke şima ziwanê dadîya xo de qalanê Homayî biwanîn.
