LEMAYA ÇARINE

 

LEMAYA ÇARINE

“Mînhacussunne”, yanî raya şerîetî ya ke pêxamberê ma tiro şîyo, no rîsale rê layiq amo dîyene.

(Meseleya îmamtîye her çiqas jû meseleya ferdî ya kî, seba ke zaf ehemîyet amo cidayene, kewta rêzêda meseleya îmanî mîyan. Îlmê kelamî de û ûsilê dînî de sebebo ke zaf ameya çiman ver girewtene, û na mesele seba ke xizmetê mayo esasin Qur-an û îmanî de munasebetdar a, kilmek qalê aye bî.)

Xeylê heqîqetanê xurtan ê na eyeta xurte ra ma ebe di meqaman, jû-di heqîqetanê aye îşaret kenîme.

MEQAMO JÛYIN

Çar nukte yo.

Nukteyo Jûyin

Duştê ummetê xo de kemalê şefqat û merhametê Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselamî îfade keno.

Belê, ebe rîwayeto sehîh, xofê mehşerî ra her kes, hem pêxamberî kî, tawo ke “nefsê, nefsê (nefsê mi)” vanî, Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam ebe “ummetê, ummetê (ummetê mi)” vatene^(a) merhamet û şefqatê xo do bimusno/bimojno. Tawo ke newe amebî dinya, bi tesdîqê ehlê keşfî, dakila ey munacatê ey ra “ummetê, ummetê” hesno/eşnawito. Hem, pêro tarîxê heyatê ey û ehlaqê eyo rind ke şefqatkarane (bişefqet) derûdormeyê xo de neşr kerdo, kamilbîyayena şefqat û merhametê ey musno / mojnayo. Ebe selewatanê bêhed ê ummetê xo rê bêhed îhtîyacîya xo nîşan dayene û kemalê şefqatê xo ra ebe pêro saedetê ummetê xo de eleqedar bîyayene ra, şefqatê xoyê bêhedî musno/nawito.

Îşte sunnetê senîyeyê xo honde şefqatdar û merhemetkar jû rehberî dima nêşîyayene (rîayetê sunnetê ey nêkerdene) çiqas nankorîye û bêwijdanîye ya ti ebe xo hesab bike (qîyas bike).

Nukteyo Dîyin

Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam, werteyê wazîfeyê pêxamberîya kullî û umûmî de, duştê tayê çîyanê xusûsî û qijkekan de şefqatêde xurtûxişn nîşan dayo. Goreyê halê verbiçiman, o şefqato xurtûxişnî seba ê çîyanê xusûsî û qijkekan serf kerdiş, ehemîyeto fewqelade ê wazîfeyê pêxamberîye rê muwafiq nêkuno. Labelê rastîya xo de o çîyo qijkek sebebo ke serek û temsilkarê jû sîlsîlaya ke bena medarê jû wazîfeyê pêxamberîya kullî û umûmî, hurendîya a sîlsîlaya xurtûxişnî, temsîlkarê ey rê fewqalede ehemîyet amo dayene.

Mesela, fewqalede şefqat û ehemîyeto girso ke Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam domanîya Hezretê Hesen û Wusênî (r.a.) de înan rê musno, jû heskerdişo ke tena cibîllî şefqat û hîssê eqrebayî ra yeno yo nîyo, belkî hetê jû sereyê rêzilêde nuranî ê wazîfeyê pêxamberîye, û çimeyê jû cemato xeylî muhîm ê weresetê pêxamberîye ra, û temsîlkar û fîhrîsteyê ê cemat ra yeno yo.

Belê, Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam, tawo ke Hezretê Hesenî (r.a.) kemalê şefqatê xo ra cêno virara xo û sareyê ey paçî keno; neslê eyo nuranîyo mubareko ke pêdima Hezretê Hesenî ra (r.a) yenî, ma vajîme: jê Şahê Geylanî ke Gawsê Azam o û peyayê ke warisê pêxamberan î û jê Mehdî qaîde û quralanê şerîetê pêxamberê ma cênî we û anî ca, hurendîya pêroyînî de sareyê Hezretê Hesenî (r.a.) paçî kerdo. Û xizmeto muqeddes ê nê kesan, ke îstîqbal de kenî, ebe çimanê pêxamberîye dîyo, teqdîr û begem kerdo. Û seba nîşanê teqdîr û teşwîqkerdene, sareyê Hezretê Hesenî (r.a.) paçî kerdo.

Hem ehemîyet û şefqato fewqalede ke seba Hezretê Wusênî nîşan dayo; hurendîya zaf peyanê nuranîyan: jê Zeynelabîdîn (r.a), û Caferê Sadiq (r.a), ke sîlsîlaya nuranî ê Hezretê Wusênî ra yenî, îmamê alîşan î, yanî wayîrê şan û şerefo berz î, û hezey Mehdî warisê heqîqî ê pêxamberî yî û ebe nameyê dînê îslam û wazîfeyê rîsaletî vileyê ey paçî kerdo, kemalê şefqatê xo û ehemîyetê ey musno (nîşan dayo).

Belê, Zatê Ehmedîye (a.s.w.) tey qelbê xoyê ğeybaşîna ra, ke perdeyî ser ro hewanîyayî, awirê eyê nuranî, ke îstîqbal vînenî, dinya de Esrê Saedet ra Meydanê Heşrî ke hetê ebed de yo temaşe kenî, û hard ra Cennetî vînenî û rîyê dinya ra milaketanê asmênî muşahade kenî û hedîseyê ke wextê Ademî ra werteyê perdeyanê tarîyan ê mazî mîyan de nimite yî vînenî, hem kî mezherê rûyetê Zatê Zulcelalî bîyî, helbet ebe ê çimanê xo, welîyê pîlî û îmamî ke warîsê pêxamberan î û mehdîyê ke azê Hezretê Hesen (r.a) û Wusênî (r.a) ra yenî, nînan pêro dîyo û hurendîya têdine vera, sareyê înan paçî kerdo. Belê sareyê Hezretê Hesenî (r.a) paçî kerdene de jû hîsseyo girs ê Şahê Geylanî kî est o.

Nukteyo Hîrêyin

Vatenê ra gore, manaya ayeta (5)  : “Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam, seba caardena wazîfeyê rîsaletî ucretêk nêwazeno, teyna Alê Beytê xo rê muhabbet wazeno.”

Eke bivajîyo: “Goreyê na mana, seke hal o, hetê karabetê (nizdîbîyayîşê) neslî ra jû fayde ameyo pawitene. Raste na ya ke; goreyê sirrê (6)   karabetê neslîye ney, belkî hetê kurbîyetê (nizdîbîyayena) îlahîye ra wazîfeyê rîsaletî vejîno meydan.”

Elcewab: Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam, ebe vînayîşê xoyê ğeybaşîna ra dîyo ke, Alê Beytê ey, mîyanê alemê îslamî de beno jû dara nurine. Heme tabaqayanê alemê îslamî de, kesê ke dersê kemalîya însanî de wazîfeyê rayberîye û murşîdîye kenî, zafê înan do Alê Beyt ra bivejîyî. Duaya ke ummetê ey tehîyyat de derheqê baba (Alê) ey de vanî, ke (7)

a, ey bi xo kişf kerdo ke qebul bena. Yanî, çitur ke mîyanê milletê Îbrahîmîye de ebe zafaneyo mutlaq rayberê nuranî baba Hezretê Îbrahîm (a.s.) ra vejîyayî, kesê ke nesle ey ra yî pêxamber î; ummetê Mihemmedîye de kî (a.s.w.), wazîfeyo girs ê îslamîyet de û terîq(rayîr) û meslekanê zafanan de, jê enbîyayanê Benî Îsraîl, welîyê pîlê Alê Beytê Mihemmedîye(a.s.w.) ra vejîyayî. Pêxamber nînan dîyo, coka emir bîyo ke (8)  vajo, ummetê xo ra waşto ke Alê Beytî ra hes bikerî.
Zobîna rîwayetan de, ke no heqîqatî tesdîq kenî, ferman kerdo: “Ez şima rê di çîyan verdana; eke şima înan pêt pêbigêrî şima xelisînî: Nînan ra jû Kîtabullah, jû kî Alê Beytê min o.”^(b) Çike, Alê Beyt çime û seviknayoxê/pawitoxê Sunnetê Senîye yo û her het ra keso ke pê iltizam kerdena sunnetî ra mukellef o, Alê Beyt o.

Îşte, nê sirrî ra yo ke, na hedîsa heqîqetdar seba Kitab û Sunnetî rê tabîbîyayîşî ameya vatene. Demek, cîhetê wazîfeyê pêxamberîye ra, Alê Beyt ra meqsadê ey, Sunnetê Senîyeyê xo yo. Çewo ke tabîbîyayena Sunnetê Senîye ra fek verra bido, hem heqîqî Alê Beyt ra nîyo hem kî Alê Beyt rê dosto rastikên nêbeno.

Hem waşto ke ummetê xo çorşmeyê Alê Beytê de top bikero, sirrê no waştişê no yo ke: Ebe îznê îlahî ra zanito ke do roz bêro Alê Beyt zaf zeîf bibî û zorê înan şêro û fehm kerdo ke rozê îslamîyet hêz ra /qewet ra war ro gineno. O hal de, xeylê hêzdar û şêlikin jû cemato pêpaştdayox lazim o ke pê bişikîno raverşîyayena manewî yê alemê îslam de bibo medar û merkez. Bi îznê îlahî fikirîyayo û waşto ke ummetê ey dormeyê Alê Beytî de kom bibo.

Heya, çiqas ke efradê Alê Beytî, derheqê îtîqad û îman de şaro bîn ra zaf raver nêbibî kî, onca teslîm, îltîzam (hetkarîye) û terafgêrîye de zaf raver de yî. Çike fitratê xo de, az û xuy û tabîyetê xo de terafdarê îslam î. Terafdarîya tabîî, zeîf û bêşans, hetta bêheq bibo kî, nîna veradayene. Hînî kotî ra mend ke terefdarîya jû heqîqata (dawa) ke xeylê qewetin, xeylê heqîqetin, xeylê şanin, heme sîlsîlaya ecdadê ey pêro pîya girêdayîya ci biyî û pê aye bîyî wayîrê şerefî û seba aye gandê xo ra vêrdî ra, terefdarîya na tewir jû dawa vejîyayene çiqas çîyêde esasin û fitrî yo, keso ke bîlbedaha (eşkera) na rastîye fam biko, hîç terafdarîye ra vêreno ra?

Îşte, Ehlê Beyt seba no hetê îltîzamo şîddetin û îslamîyeto fitrî ra, jû emareyo qijkek o ke meylê dînê îslamî de bo ey jê delîlêde qewetinî qebul keno. Çike terefdarîya ey fitrî ya. La kesîna, pê jû delîlo qewetin yeqînî xo ci ano hema daxîl beno.

Nukteyo Çarin

Seba munasebetê nukteyê hîrêyinî, ma ebe kilmekîye qalê jû mesele kenîme ke na mesele mabênê Şîayan û Ehlê Sunnet û Cemaetî de bîya sebebê têkewtene û honde ehemîyet ci amo dayene ke kewta kitabanê aqaîdê îman û esasanê îmanî werte.  Mesele na ya:

Ehlê Sunnet û Cemaet vano ke: “Hezretê Elî (r.a) çar xelîfanê girsan ra ê çarin o. Hezretê Siddiq (r.a.) hîna efdal (fezîletdar) bî û hîna zêde layiqê xîlafet bî ke raver o ame weçînayene.”

Şîayî vanî ke: “Heq ê Hezretê Elîyî (r.a.) bî. Ey rê neheqîye amo kerdene. Pêrune ra tewr efdal (fezîletdar) Hezretê Elî (r.a.) yo.” Bingeyê delîlanê înan ke musnenî: Vanî ke; “Hedîsê Nebewîyî ke Hezretê Elî (r.a.) sero vajîyayî, û Hezretê Elî (r.a.) bi unvanê xoyê ‘Şahê Welayet’, ekseretê mutlaqa (zafane) ra mercîyê ewlîyayan û terîqan o û îlm de û qehremanîye û îbadet de sifatê eyê harîkulade û eleqayo şedîd ke Hezretê Pêxamber duştê ey û Alê Beyto ke ey ra amo musno, nê pêro pîya îşaret kenî ke tewr efdal o yo. Ganî timûtim xîlafet heqê ey bibîyêne. Ey ra ğesb bîyo, zorakî ey ra amo girewtene.”

Elcewab: Hezretê Elî (r.a.) ebe tekrar qebul kerdena xo û vîst serrî ra zêde tabîbîyayena ê hîrê xelîfeyanê girsan û meqamê înan ê şeyxulîslamî de bîyayene ra na dawaya Şîayan puç keno. Hem wextê xîlafetîya hîrê xelîfeyan de fethê îslamîyetî û dişmenî dir lej û tayê hedîseyê herbê ke wextê Hezretê Elî (r.a.) de peyda bîyî, donimna nuqtayê xîlafetê îslamîye de dawaya Şîayan puç kenî. Nîhayî dawaya Ehlê Sunnet û Cemaetî heq a.

Eke bivajîyo: Şîa di qisimî ya. Jûye Şîaya Welayetî, aya bîne Şîaya Xîlafetî ya. Haydî vajîme ke no qismo dîyin, sebebo ke qest/qerez û sîyaset ci sawiwayo wa neheq bibo. Labelê qismo jûyin de qerez û sîyaset çin o. Hal no yo ke, Şîaya Welayetî daxilê Şîaya Xîlafetî bîya. Yanî, tay welîyê ehlê terîqetî Hezretê Elî (r.a.) fezîletdar vînenî, dawaya Şîaya Xîlafetî, ke sîyasî ya, aye tesdîq kenî.

Elcewab: Lazim o di cîhet ra Hezretê Elî (r.a.) de bêro nîyadayene. Cîheto jûyin nuqtaya kemalatê eyo şexsî û mertebeyê ey, cîheto dîyin nuqtaya temsîlkarî şexsê manewîyê Alê Beytî yo. Şexsê Manewîyê Alê Beytî kî jû tewir mahîyetê Resulê Ekrem aleyhîsselatî nîşan dano.

Îşte, hetê nuqtaya jûyine ra, sere de Hezretê Elî (r.a.) heme ehlê heqîqet, Hezretê Ebubekîrî û Hezretê Omerî (r.a.) teqdîm kenî. Hizmetê Îslamîyet de û kurbîyetê Îlahîye de meqemanê înan dahîna berz vînayî.

Cîhetê nuqtaya dîyin ra, seba ke Hezretê Elî (r.a.) temsîlkarê şexsê manewîyê Alê Beyt o û seba ke şexsê manewîyê Alê Beytî kî jû heqîqetê Mihemmedîyeyî (a.s.w.) temsîl keno ke no kî zobîna çîyan de nêno têverronayene. Ha yo, derheqê Hezretê Elî (r.a.) de wesfkarane hedîsê Nebewîyî, na nuqtaya dîyine ra nîyadanî. Rîwayetêde sehîh est o ke nê heqîqetî teyîd/tesdîq keno, Resulê Ekrem aleyhîsselat û wesselam emir kerdo: “Azê her pêxamberî ê xo ra yo. Azê mi azê Elî (r.a) yo.”^(c)

Hedîsê ke derheqê wesfdayena şexsê Hezretê Elî (r.a) de yî, ê xelîfeyanê bînan ra, hîna zêde neşr bîyî û vila bîyî, sirrê nê halî no yo ke: Duştê hucumo neheq û nêbeye nawitena ê Emewî û Xarîcîyan, ehlê heqî ke Ehlê Sunnet û Cemaet o, rîwayetê ke derheqê ey de yî zaf neşr kerdî. La xelîfeyê bînî seba ke maruzê tenkîd (rexne) û tenkîsatê (nuqsanvînayîş) henînan nêmendî (nêameyî), hedîsê ke înan sero vajîyayî lazim nêameyo dîyene ke vila bikerî. Hem Pêxamber ebe çimê nubuwet ra dîyo ke îstîqbal de Hezretê Elî (r.a) maruzê hedîseyanê kederin û zerrivêşnayoxan, fîtneyanê daxilîyan maneno, seba ke Hezretê Elîyî (r.a.) bêhêvîye ra û ummetê xo derheqê ey de wayirbîyayîşê fikro xirab ra durî bigêro, ebe hedîsanê muhîman sey ^(ç) ra Hezretê Elî tesellî û ummetê xo îrşad kerdo.

Duştê Hezretê Elî (r.a.) muhabbeto îfratkarane ê Şîaya Welayetî û meylê înan ke hetê terîqet ra yeno, înan mesul nêkeno jê dereceyê Şîaya Xîlafetî. Çike, ehlê welayet, cîhetê meslegî ra bi muhabbet ra murşîdanê xo de nîyadanî. Taybetîya sînayene îfrat o, yanî hed û peymeyan ra zaf raver şono, qusuran nêvîneno. Qayîlo sînayeyê xo meqamê eyo rastikên ra tayêna berz de bivîno. Û o tewir kî vîneno. Ehlê hal heskerdena xoyê bêheden ra beno ke bêqusur bivînîyî. Labelê tefdîlê (berzvînayîşê ) înan o ke heskerdene ra yeno, ganî nêbo sebebê zem û dişmenîya Xalîfeyanê Raşîdan û nêbo sebebê ûsulê îslamîyet ra durîkewtene, eke nîya bo mazur vînîyenî.

Şîaya Xîlafet kî, seba ke qerezê sîyasetî kewto werte, besenêkenî qerez ra, tecawuz ra raxelisî, heqê xoyê ozrwaştene vîndî kenî. Hem kî ebe tasdîqê cumleya (9)  ra sebebo ke destê Hezretê Omer (r.a.) ra miletê Îranî dirbete girewta, heyfgirewtena xo şeklê sînayena Elî de nawito. Rîyê duştê Hezretê Elî (r.a.) de sarewedaritena Amr îbnul Asî û duştê Hezretê Wusênî (r.a.) de cengo şedîd ê Omer îbnî Sadî ra, vera nameyê Omerî Şîayan de jû hêrso şedîd û dişmenîye peyda bîya.

Duştê Ehlê Sunnet û Cemaetî heqê Şîaya Welayetî çin o ke Ehlê Sunnetî rexne bikero. Çike Ehlê Sunnet, Hezretê Elî (r.a) nusxan nêvînenî û qet jû kêmanîye nêdanî ci, ey ra zerrî ra hes kenî. Labelê seke hedîs de vîyareno îfratê muhabbat ra tersenî. Derheqê terefdaranê Hezretê Elî (r.a.) de goynayîşê pêxamberî ke hedîs de vato aîdê Ehlê Sunnetî yo. Çike, terefdarê Hezretê Elî (r.a.) ebe heskerdena xoyê rastikên Ehlê Sunnet û Cemaet o ke Ehlê heq î. Senî, hawayo ke derheqê Îsa aleyhîsselam de îfrato muhabbet seba Nasranîyan tehlukeyin o, derheqê Hezretê Elî (r.a.) de kî bi eynî tewir îfrato muhabbet tehlukeyin amo dîyene û hedîso sehîh de no tehluke betal bîyo.^(d)
Eke Şîaya Welayetî vajo: “Tawo ke kemalato fewqalede ê Hezretê Elî (r.a.) qebul bibo hînî Hezretê Siddiqî tercîhê ey kerdene mumkin nêbeno.”

Elcewab: Ehlê Sunnet dîyo û tercîh kerdo; eke kemalato şexsî ê Hezretê Siddiqê Ekberî û ê Faruqê Azamî (r.a.), pa kemalatê înanê ke wextê xîlafetîya înan de wazîfeyê înan ê werasetê pêxamberîye ra yenî, jû hetê qapanî de ronîyo, şexsê kemalatê harîqa ê Hezretê Elî (r.a.), pa wextê xîlafetîya ey de daxilî mucadeleyê xîlafetey ke bêhemdê xo kewto û tira suî zannan rê rakerde elîm waqiayî vejîyayî, heto bîn ê qapanî de ronîyo, helbet o kefeyê Hezretê Siddiqî (r.a.) ya kî ê Faruqî (r.a.) ya kî ê Zînnureynî (r.a.) do giran bêro.

Hem tewiro ke Vateyo Des û Dîyin, û Vîsto û Jûyin de ispat bîyo, goreyê welayetî dereceyê nubuwwetî honde berz o, jû dirhem cîlweyê nubuwwetî, tercîhê jû batman cîlweyê welayetî beno. No nuqtayê nezar ra, wextê xîlafetîya înan de muwafaqîyetê înan Ehlê Sunnet û Cemaet rê bîyo delîl ke nuqtayê werasetê nubuwwet û tesîskerdişê ehkamê rîsalet de hîsseyê (bara) Hezretê Siddiqê Ekberî (r.a.) û Faruqê Azamî (r.a.) terefdê îlahî ra zîyade amo dayene. Zêdebîyayena kemalatê şexsîyeyê Hezretê Elî (r.a.), sebebo ke qîm nêkerdo a bara/hîsseyê hukmo vêşaneyê înan ke werasetê nubuwwet ra yeno betal bikero, Hezretê Elî (r.a) demê xilafetîya ê her di zatanê mubarekan de înan rê bîyo şeyxulîslam û înan rê hurmet nîşan dayo. Ehlê Heq û Sunnet, ke Hezretê Elî (r.a.) ra hes kenî û ey rê hurmet kenî, çitur nê her di bimbarekan ra hes nêkerî û înan rê hurmet nêmusnî ke Hezretê Elî (r.a) înan ra hes kerdo û înan rê hurmetê xo musno? Ma na heqîqate ebe mîsalê îzah bikerîme:

Mesela, irsê jû mordemê pîlî ra, ewladanê eyê jûyinî rê vîst batman sêm û çar batman zerrn yeno dayene. Êyê bînî rê panc batman sêm û panc batman zerrn yeno dayene. Ê bînî rê kî hîrê batmanî sêm û panc batmanî zerrn bêro dayene. Helbet di şexsê peyênî her çiqas adet û gramê xo kemî cênî, labelê erj û qelîteyê xo rind cênî. Ha yo, jê nê mîsalî, zerrnê heqîqetê eqrebîyetê îlahîye ra, ke werasetê nubuwwet û tesîskerdişê ehkamê rîsalet ra zayîno, hîçek zêdebîyayena bara înan, ğelebeyê kurbîyetê îlahîye û kemalatê welayet û zafê kurbîyetî keno ke kemalatê şexsîye û cewherê welayet ra zayîno. Têverşanayene de gereke nê nuqtayî bigêrîyê verê çiman. Nêkela, eke nuqtayê şecaetê eyo şexsî û îlmê ey û welayetê ey ra têverşanayîş bivirazîyo, suretê heqîqet vurîno.

Hem şexsê manewîyatê Alê Beytî, ke zatê Hezretê Elî (r.a.) de temessul keno (yeno meydan), û heqîqetê Mihemmedîye (a.s.w), ke o şexsîyetê manewî de cîhetê werasetê mutlaqî de tecellî keno (aseno), nê nuqtayen de nêno têverronayene (têverşanayene). Çike uca de sirro girs ê Pêxamber aleyhîsselat û wesselamî est o.

Labelê Şîaya Xîlafetî kî, duştê Ehlê Sunnet û Cemaetî bêğeyra mehcubîyet qe jû heqê înan çin o. Çika nînan her çiqas vanî ma Hezretê Elî (r.a) ra fewqalade hes kenî, mezhebê înan, xo mîyan de, ebe tenkîs û ehleqo bed ey sucdar kenî. Çike vanî ke, “Her çiqas Hezretê Siddiq û Hezretê Omer (r.a.) bêheq bîyî, la Hezretê Elî (r.a.) duştê înan mumaşat kerdo yanî duştê înan vileyê xo çewt kerdo û vengê xo nêveto. Bi vatena Şîayan teqîyye kerdo, yanî înan ra ters(ay)o, rîyakarîye kerdo.” Eceb nîya jû zato qehremanê îslam û wayîrê nameyê “Esedullah” û qumandan û rayberê siddiqan, rîyakarîye û teresîye ra kesê ke ci ra hes nêkeno duştê înan de tesannukarane muhabbet musnayene û vîst serrî ra zêde binê tersî de mumaşat kerdene, ey hereketanê neheqîye rê razîbîyene îtham kerdiş, ey ra heskerdene nîya. O tewir heskerdene ra Hezretê Elî (r.a.) ebe xo rîyê xo çarneno.

Ha yo, mezhebê ehle heq qethene Hezretê Elî(r.a.) naqis nêmusneno, ebe exlaqo bed îttîham nêkeno, lekeyê teresîye nêerzeno jê ey qehremanêde muthîşî. Û vanî ke: “Eke Hezretê Elî(r.a.) xelîfeyan wayîrê heq nêdîyîne, înan jû deqîqa qebul nêkerdinî û îtaet nêkerdinî. Nîhayî, sebebo ke înan heqdar û racîh dîyo, ğeyret û çêrîye/şecaetê xo teslîmê rayîrê heqperestîye kerdo.

Welhasil: Îfrat û tefrîtê her çî rind nîyo. Îstîqamet, heddo wesat o ke Ehlê Sunnet û Cemaet ey tercih kerdo û weçînito. Labelê, çi heyf ke, kêmî bibo kî fikrê Wahhabîye û Xarîcîye kewto bin perdeyê Ehlê Sunnet û Cemaetî û kesê ke pabesteyê sîyaset î û tayê qisimê mulhîdan, Hezretê Elî (r.a) tenkîd kenî. Haşa, vanî seba ke sîyaset nêzanito heqê xîlafetî ra nêamo, nêşikîyo îdare bikero. Ha yo sebebê nê îttîhamanê neheqan ra, Elewîyî duştê Ehlê Sunnetî heredînî. Hal no yo ke, dusturê Ehlê Sunnetî û esasê mezhebanê înan, nê cins fikran xo werte de nêhewîneno. Ebe nê bêj fikran ra ke hetê Xarîcîyan û mulhîdan ra yenî gerek Ehlê Sunnet mehkûm nêbo. Belkî Ehlê Sunnet Elewîyan ra zîyade terefdarê Hezretê Elî (r.a.) yî. Xutbeyanê xoyê pêroyînan de, têde duayanê xo de goynayîşê ke layiqê Hezretê Elî (r.a.) yî ebe înan ey yad kenî. Baxusus, ewlîya û asfîyayo ke mîyanê mezhebê Ehlê Sunnet û Cemaetî der o, ebe zafaneyo mutlaq, ey murşîd û Şahê Welayet zanenî. Xarîcîyî û mulhîdî ke kerdeyanê xoyê xiraban ra hem dişmenîya Elewîyan hem kî ê Ehlî Sunnetî heq kenî, Elewîyê hurendîya înan de gerek duştê Ehlê Sunnet û Cemaetî cebhe nêcêrê. Hem kî qisimêdê Elewîyan, qerezê Ehlê Sunnetî ra sunnetê pêxamberî caverdenî. Her çi ke bî, ma na mesele sero zaf vindertî; çike mabênê alîman de zaf medarê behs bîya.

Ey Ehlê Sunnet û Cemaet ke ehlê heqî yo! Û ey Elewîyê ke heskerdena Alê Beytî xo rê mesleg girewtî! Lez na pênêkerdena bêmana û bêheqîqet, neheq û zirarine mabênê xo ra wedarî. Nêkela, cereyanê zindiqîye ke nika hukmê xo bihêz rameno, şima ra jûyî duştê ê bînî de zey jû hacetî gurîneno, zorê ey beno, peyê cû a hacete kî şikneno. Seba ke şima ehle tewhîd î, se hebî rabitayê bimbarekê esasinî mabênê şima de est î ke îttîfaqî nîşan danî, meseleyanê qijkekan caverdî.

 

MAQAMO DÎYIN

No maqam do derheqê heqîqetê ayeta (10)    de bibo. ^BINNOT

Tirkî ra açarnayox: Serdar Bedirxan

Redaktekerdoxî     : W.K.Merdimîn, Lerzan Landîl

• Bi nameyê Homayê rehman û rehîmî.
• Bêşik şima mîyan ra pêxamberêde henên amo ke, tengane de bîyayena şima ey rê zaf çetin yeno. O şima zaf fikirîno, mumînan rê zaf şefqatin, zaf merhemetdar o. (Sûreya Tewbe: 128)
• Ey pêxamber, eke to ra rîyê xo biçarnî, înan ra vaji: “Ellah mi rê bes o. Ey ra dot layiqê îbadetî tu xaliq çin o. Mi xo vist binê setara ey. Wayîrê erşê xişnî O yo.” (Sûreya Tewbe: 129)
• (Ey Mihemmed) vaji ke: Ez duştê wazîfeyê xo de şima ra ucretêk nêwazena. Çîyo ke ez şima ra wazena, tena eqreban rê hes û ehlê beytê mi rê sînayene yo.” (Sûreya Şûra: 23)
• Sûreya Şûra:23
• “Şima ra kesê ke tewr zêde wayîrê teqwa yî, ê yî Homay hetî de tewr wayîrê şerefî,.” (Sûreya Hucurati: 13)
• Ey Homayê mi! To senî Îbrahîm û baba Îbrahîm rê salat kerdo, efendîyê ma Mihemmed û baba efendîyê ma Mihemmed rê kî salat biki. Bêşik ke Ti heme tewir goynayîşan rê bênîhaye layîq î û şan û şerefê to heme çî ra bênîhaye berz o.
• (Ey Mihemmed) vaji ke: Ez duştê wazîfeyê xo de şima ra ucretêk nêwazena. Çîyo ke ez şima ra wazena, tena eqreban rê hes û ehlê beytê mi rê sînayene yo.” (Sûreya Şûra: 23)
• Meqsed, sînayena Hz. Elî nîyo; kîn/qerez kerdena Hz. Omerî yo.
• “Eke to ra rî bitadî înan ra vaji ke: Ellah/Heq mi rê bes o. Ey ra wet layiqê îbadetî tu xaliq çin o. Mi tewekkulê xo bider ardo. Wayîrê erşê xişnî O yo.” (Sûreya Tewbe:129)

 

8. a) Buxarî, Tevhîd: 36, Tefsîr: 17, Sûre 5, Fiten: 1; Müslîm, Îmân: 326, 327; Tirmizî, Kıyâmet: 10; Dârimî, Muqaddime: 8.
9. b) Tîrmîzî, Menâkîb: 31; Müsned, 3:14, 17, 26.
10. c) Taberânî, el-Mecme’ul-Kebîr, no: 2630; el-Heysemî, Mecme’uz-Zevâîd, 10:333; el-Munâvî, Feyzul-Qadîr, s. 223, no: 1717.

ç) “Ez efendîyê kamî biba, Elî kî efendîyê ey o.” Tirmizî, Menâkib: 19; Îbnê Mâce, Muqaddîme: 11; Müsned, 1:84, 118, 119, 152, 331, 4:281, 368, 370, 382, 5:347, 366, 419; el-Kettânî, Nazmul-Mutenâsir fîl-Ehâdîsul-Mütevâtîr, s. 24; el-Münâvî, Feyzül-Qadîr, 6:218; Îbnê Hibbân, Sehîh, 9:42; Hâkim, el-Mustedreq, 2:130, 3:134.

223. d) Buxarî, Tarihül-Kebîr, 2:1:257; Ehmed îbnê Hanbel, Fedâîlüs-Sahâbe, no: 1087, 1221, 1222; el-Heysemî, Mecme’uz-Zevâîd, 9:133; İbnü’l-Cevzî, el-Îlelîl-Mütenâhîye, 1:223.

 

BINNOT

No meqamo dîyin, şeklê Lemaya Des û Jûjine de amo weşanayene.

 

VAJNAME

lema: Parıltı, parlayış, parlama.

rîsale: 1-Mektup. 2-Belli bir konuda yazılmış küçük kitap, broşür.

îmamtîye: İmamlık, halifelik, İslâm devlet reisliği.

îman: 1-İnanma, inanç, itikad, tasdik. 2-Hak dini kabul etme, İslâm dinini kabul etme, İslâm’ın gerekli olan esaslarına inanma, Allah’a inanma.

îlmê kelam: Cenab-ı Hakk’ın zat ve sıfatlarından, nübûvvet, haşir, kader gibi imana ait meselelerden İslâmî esaslar dairesinde delil ve bürhana dayalı olarak bahseden ilim.

ûsilê dîn: Dinin temelleri, dinin temel prensipleri, iman ve itikat esasları

nukte: 1-Herkesin anlayamadığı ince mana, ancak dikkat edildiğinde anlaşılan ince söz ve mana. 2-Bir söz veya ibaraden hususî bir dikkatle çıkarılan gizli mana.

rîwayeto sehîh: Sahih olan rivayet, peygamberimizden doğru olarak, sahih olarak nakledilmiş hadîs.

xof: Büyük korku

go bimojno: Gösterecek

ehlê keşf: Bazı sırları, bilinmeyen hakikatları, Cenab-ı Hakk’ın lütf ve ihsanı ile bilen veliler.

dakil: Anne

eşnawito: Duymuş

derûdorme: Etraf, çevre

nawito: Göstermiş

sunnetê senîye: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) yüce sünneti; yüksek hal, söz, tavır ve tasvipleri.

muwafiq: Uygun

hurendîya (herinda): -nin yerine

fewqalede: 1-Alışılmıştan farklı, olağanüstü, normalin üstünde. 2-İstisnaî

cibîllî şefqat: yaratılıştan gelen merhamet, sevgi, şefkat

fîhrîste: Bir kitapta veya bir dükkânda bulunan şeyleri sırayla gösteren liste.

tawo ke (Gama ke): -dığında

pêdima (pêpey ra): Ard arda, ardı sıra

jê (sey): Gibi

paçî kerdene: Öpmek

Şahê Geylanî : Şeyh Abdülkadir Geylanî

Gawsê Azam: 1-Tarikat kurucusu. 2-En büyük gavs, Abdülkadir-i Geylânî Hazretlerinin nâmı.

Mehdî: 1-Hidâyete eren, doğru yolu tutan, hidayete vesile olan. 2-Hadislere göre ahir zamanda tevhidi esas alarak imanı muhafaza edip İslâmiyeti hurafelerden ve bidalardan arındırarak zamanın anlayışına göre yenileyecek olan alim ve önder zat. 3-Bazı hadislere göre kıyamet yaklaşınca zulmü ve şirki ortadan kaldırarak inananlara saadet ve adaleti getirecek Ehl-i Beytin neslinden gelen imam. 4-ö.i. şiilere göre kaybolan ve kıyamete yakın ortaya çıkarak yeryüzünde adaleti sağlayacak olan on ikinci imam. (Muhammed Mehdi)

teqdîr: 1-Kıymet verme, ölçme, ölçüye vurma, değer biçme. 2-Beğenme, beğendiğini belirtme. 3-Bir şeyin değerini, kıymetini, lüzumunu anlama.

Zeynelabîdîn: On İki İmamın dördüncüsüdür. İsmi, Ali bin Hüseyin bin Ali bin Ebi Talib’dir. Zeynelabidin lakabıdır. Hz. Hüseyin’in oğludur.

Caferê Sadiq: Caferi fıkhının kurucusudur. Adı, Ebu Abdullah Ca’fer bin Muhammed el-Bâkır bin Ali Zeyni’l-Âbidîn’dir. Babası İsnâaşeriyye’nin beşinci imamı Muhammed el-Bâkır, Annesi Hz. Ebu Bekir’in torunu olan Kasım bin Muhammed’in kızı Ümmü Ferve’dir. Böylece Cafer-i Sadık’ın soyu baba tarafından Hz. Ali’ye; anne tarafından da Hz. Ebu Bekir’e ulaşmaktadır.

ğeybaşîna: Gaybı bilen, gaybtan haberi olan, gelecekten veya ahiretten haber veren.

Esrê Saedet: 1-Saadet, mutluluk asrı; Peygamberimiz (a.s.m) ve dört halifenin yaşadığı devire verilen ad.

Meydanê Heşrî: Haşir Meydanı, kıyamette insanların dirildikten sonra toplandığı alan.

muşahade: İzleme

rûyet: Yüzü

Zatê Zulcelal: Sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi olan zat, Allah.

az: Soy-sop, nesil

herind: Yer, iz yerine

Alê Beyt: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) ailesinden olan, Hz. Muhammed’in (a.s.m.) ev halkı.

seke hal o: Görünüşe göre, göründüğü kadarıyla, anlaşıldığı kadarıyla

tehîyat: Namazın son oturuşlarında okunan Et-tehiyyâtü duâsı.

bab: 1-Soy-sop, nesep 2-Kök, asıl

benî Îsraîl: İsrâil oğulları, yahudiler.

kîtabullah: Allah’ın kitabı, Kur’ân-ı Kerîm.

hedîs: Hz. Muhammed’e (a.s.m.) ait söz, emir, fiil veya Hz. Peygamber’in onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış.

çew: Kişi, biri, birisi

çorşme: Etraf, çevre

pêpaştdayox: Birbirini destekleyen

medar: Dayanak noktası, sebep, vesile

îtîqad: 1-Bir inanca, bir fikre bağlanma, inanma. 2- Allah’a inanma, Allah’a olan bağlılık, kesin inanış; iman. 3-Bir din veya mezhebin temel inanç değerleri.

xeylê: Oldukça, epeyce, çok miktarda.

îltîzam: 1-Kendisi için gerekli görme, kendi için lüzumlu sayma, kendi üzerine alma. 2-Birinin tarafını tutma, taraftarlık yapma, tarafgirlik.

Şîa: 1-Taraftarlar, müttefikler, taraftar topluluğu. 2-Hz. Ali (.ra.) taraflısı olanlar, Hz. Ali’nin taraftarlığını esas alanlar topluluğu, Alevî, şi’î.

Ehlê Sunnet û Cemaet: Hz. Peygamber ile ashâb-ı kirâmın, dinin temel konularında takip ettikleri yolu benimseyenler, amel ve inançta Hz. Muhammed (a.s.m.) ve ashabına uyanlar.

mercî: merkez, kaynak, baş vurulacak yer, müracaat edilecek yer, dönülecek yer, sığınılacak yer.

nawnayo: Göstermiş

şeyxulîslam: Din işleriyle mahkemeler ile, medrese ve ilim tahsil eden talebelerin işlerine bakan ve bu konuda padişaha vekillik eden, protokolde sadrazamdan sonra gelen şahıs

Şîaya Welayet: Hz. Ali’nin (r.a.) veli ve mânevî makamının yüceliğini ön planda tutan şiîlik.

Şîaya Xîlafet: İlk halifeliğin Hz. Ali’nin (r.a.) hakkı olduğunu ve bu hakkın onun elinden alındığını ileri süren şiîlik.

donimna: Tekrar, ikinci kez, gene

teqdîm: 1-Arzetme, sunma. 2-esk. Bir şeyi karşılıksız olarak birine verme, sunma. 3-Tanıtma, tanıştırma. 4-Öne geçirme, öne alma, önde tutma. 5-Küçüğün büyüğe bir şey vermesi, sunması.

Têverronayene: karşılaştırma, mukayese

ha yo: İşte

wesfkarane: Övgü, övercesine

nêbeye: Olumsuz, kötü

zerrivêşnayoxan: Yürek yakan

îfratkarane: Aşırı gitme, pek ileri varma, haddi, sınırı, ölçüyü aşma, aşırılık gibi.

sînayene: Sevmek,

sînaye: Sevilen

Xalîfeyanê Raşîdî: 1-akıllı, olgun doğru yolda olan kimse, halef. 2-Hz. Muhammed’in(a.s.m.) vekili olarak Müslümanların yöneticisi olanlar.

nusxan: Eksik, noksan

îfrato muhabbet: Sevgide, sevmede aşırı gitme, ölçüyü aşma.

nasranî: İsevî, Hıristiyan.

qapan: Terazi

suî zan: Fena, kötü zan, şüphe.

Zînnureyn: 1-İki nur sâhibi. 2-Hz. Osman’ın (r.a.) lâkabı.

irs: Soy, ırk

hîçek: Azıcık

têverşanayene: Karşılaştırmak, mukayese etmek, yan yana koyup karşılaştırmak

bêğeyra: Hariç,

tenkîs: 1-Noksanlaştırma, azaltma, indirme, eksiltme, eksiltilme. 2-Kusurlu hale getirme.

mumaşat: 1-Uysallık, hoş geçinme için uysallık gösterme. 2-Bir kimsenin fikrine katılıyormuş gibi görünme.

teqîyye: Asıl niyetini gizlemek amacıyla nancının aksini söylemek

tesannukarane: Yapmacık davranana yaraşır bir şekilde, yapmacık yapan gibi.

qethene: Asla

naqis: 1-Noksan, eksik, tam olmayan. 2-Kusûru olan, kusurlu. 3- Mükemmel olmayan, özürlü.

bed: 1-Fena, kötü, çirkin, yaramaz. 2-i. Kötülük, fenalık.

teresîye: Korkaklık

nîhayî: Demek, sonuş olarak

îfrat: 1-Aşırı gitme, pek ileri varma, haddi, sınırı, ölçüyü aşma, aşırılık.

tefrît: 1-Ortalamanın altında kalma, tersine aşırılık, ifratın zıddı. 2-Normalden aşağı olma.

heddo wesat: Orta derece.

Wahhabîye: 1-Muhammed bin Abdulvehhâb tarafından geçen asırda Arabistan’da meydana getirilen İslâmî bazı mes’elelerde ifrat eden mezhep, Arap milliyetçiliği.

Xarîcîye: 1-Ehl-i sünnet yolundan ayrılan. 2-Hz. Ali’ye isyan eden fertlerden her biri.

mulhîd: 1-İslâm dininden ayrılan, Allah’a ve dine inanmayan, Allah’ı inkâr eden, dinsiz, imansız.

bêj:1- Çeşit, 2- Tür

têde: Bütün

yad: Anma, hatırlama

her çi ke bî: Her neyse

nêkela: Yoksa

hacet: Alet

tewhîd: 1-Birleme, birleştirme. 2-Bir sayma, bir olduğuna inanma, birleme. 3-Allah’ın bir olduğuna inanma, Allah’ın varlığını, birliğini, dengi ve ortağı bulunmadığını kabul etme.

rabita: Bağ, irtibat, ilişki

îttîfaq: 1-Bir konuda, ortak bir gâyede anlaşma, fikir birliği etme, uyuşma, bağdaşma. 2-Birleşme, birlik. 3-Fikir birliği, söz birliği.