Kirdkî.com Xirbanê xo ra bigêrîn, şênayîyê şarî ra megêrîn
Wisif Zozanî
6 Sibate 2015 roja yeni (îne) de yew qenalê televîzyona Tirkîya de derheqê zazayan de programêk virazîya. Pê hayîgkerdişê dezayê xo mi no program heta peynî temaşa kerd. Şeş hebî merdiman no program de ca guret û xeber dayî. Nê merdimî di grube bî. Gruba yewin vatên zazayî kurd ê. Gruba bîn zî vatên zazayî kurd nîyê, xo ser yew milet ê.
Her yew merdim xo gore zanaye bi, fikirê xo ardên ziwan. Heqê her yew zî esto ke derheqê zazayan de xeber bidê. Çunke piyorê înan zazay bî û barê xo vera eşkenê xeber bidê. Labelê nameyê yew şarî ya xeberdayîş, mi gore biney cesaret û curet wazeno. Eke merdim no mewzu de xo hol nêrasnayo bin ra nêbeno. Ê ke îştîrak kerdî bî înan ra têna yew merdim arşîva osmanîyan de xebetiyêno yanî wayîrê yew îxtîsasî bi. Ê bînî hesbelqeder meseleyê zazayan de eleqedar bî. Her yew qeybê îddîayanê xo melumatê ke resayî ci ardên ziwan.
Nika çi mesele bena wa bibo ez naye zana, merdim derheqê a mesele de gera wayîrê melumato xore û hîra bo, hama fikirê xo vajo. Xebatkarê televîzyonî û medyayî hîna zaf ewnîyenê gelo no program ser ra reytîng virazîyeno yan ney. No cîhet ra derdê kesî zî rastî û heqîqet resayîş nîyo.
No program de merdim zanênî ke her yew ho ayê xo vano. Çew goşdarîyê ê bîn nêkeno. Kes zî têna pê aqil û melumatê xo kalî nêkeno, muheqeq hissîyatê xo keno mîyanê xeberdayîşî.
Belê, eke yew meseleya magazînî bibên, heqê herkesî esto ke ser o qal bikero. Labelê meseleyê esil, neseb û tarîxî yew şarî ser o xeberdayîş mi gore ehende rehet nîyo. Merdim gera pê cidîyet hereket bikero. Heqê kesî çin o wina bikero. Meseleyê dîn û milîyetî mi gore no terz munaqeşe nêbenê.
Gureyo tewr eceb viraştoxê programî zî zaza bi, labelê ê bi xo zî dîqetê naye nêkerd. To vatên qey dîkî ardî têhet û ho dîkan verdeno pê. Hergo vatên dîk mi filankes, dîk mi bêwankes, ha dîko, ha dîko! Dîko şirvir, dîko şirvir…
Heyf çi heyf halê ma zazayan. Ma hê pê meseleyanê xo yê muhîman qêrê şarî anî. Meseleyê ilmî gera hetê ehlê ci bêrê munaqeşekerdiş û dima eşkere bibî. Heqê kesî çin o ke pê nêmcetîya xo ya sarê însanî ma têmîyan do. Şek û şuphe bierzo ma mîyan.
Ewilî, merdim yew mesele ser o xo hol resnen û dima vejîyen verê şarî û melumatê xo teqdîmê şarî keno. Pê hisîyat, sîyaset meseleyê îlmî munaqeşe nêbenê. Merdim ewilî sarê xo de mesele zelal kero badê cû şarî de qal bikero.
Kam qal kerdên ge dênî nale ro ge dênî mix ro. Xo mîyan de kewtên tezadî. Behsê Ewlîya Çelebî ame kerdiş. Ez bawer kena, yew zî orîjinalê ê metnî nêwendo, wendo zî fehm nêkerdo. Behsê Şerefnameyî beno, kes nêzano metnêko klasîk çi qeyde analîz beno û ci ra çi melumat vejîyeno. Yanî metnê kahanî pê metodê hermonîtîkî yenê fehmkerdişî.
Heto bîn ra tay merdiman, pê teorîyê sîyaseto esrî û termanê modernan vîyerteyê zazayan ser o qalî kerdên. Xeletîya tewr pîl zî na ya. Ma çiqas şarêko bêtaleh ê. Şar, dinya alem gureyê xo çi qeyde kenê, meseleyanê xo pê çi usul cê mîyan ra vecênî, ma hê se kenê?
Ma îtya ra eleqadaranê nê terz gureyan ra vanê binê pê cîdîyet û dîsiplîno îlmî hereket bikerîn. Nê meseleyan ser o xeberdayîş kayê qijan nîyo. Heqê şima çin o şima wina bikerî. Ya sey merdimî gure bikerîn yan zî gureyo ke şima ker ra nêyenê mîyan mekurîn.
