ZIWANÊ MA GONÊ MA WO

Emrullah Kaya

Wendekarê Ziwan û Edebîyatê Kirmanckî-1

Unîversîteya Dêrsim

       Ziwanê ma gonê ma wo. Çi waxt ma ziwanê xo ra vîyerê, ma qisey nêkerd û  wayîr nêvecîyê ma bêcîf manenê, gon danê û karmî leşê ma wenê. Înson pê ziwanê xo esto. No çîyo ma hîs kenê,ser  fikirîyenê, kulturî xo ser qisey kenê, gerek ma pê ziwanê xo qisey biker wa bîyer fehmkerdiş. Yew çî ma hîs biker la ma ey, pê ziwanê xo nê, pê yewnê ziwan bîyar îfadekerdiş no çî, hol fehm nêbeno. Bêmana maneno. Ez sîyin(sênî) nêeşkena bê fikir yew behs sero qisey bikerî, nêeşkena bê ziwan zî xo bidê îfadekerdiş. Ez çendêk ziwanê xo ra dûrî bimanî zî dadîyê mi, bavîyê mi pê ziwanê mi, mi kerdo pîl û heta wextê dibistanî ez pê ziwanê xo ciwîyaya, mi her çî pê ziwanê xo fehm kerd. Ez mîyanê no ziwanî de bîya pîl. Ziwanê dadîyê mi qey mi, zey astûnê bonî yo. Teyna qey mi nê, ê embazî ke zey min ê qey yinî zî no qeyde yo. Ma nika heta eşkenê pê yewnê ziwan qisey biker, xo nata û weta bidi, la mêzgî ma zey yew hêgayî, hema felemend o. No jehr hema nêrasayo kokê ma. Ma binate di mend ê û reyê xo xelitnayo. Nîmekê qiseyanê ma ziwanê ma de yo, nîmeyo bîn zî yewnê ziwan de yo. No sebeb ra ma nêeşkenê fikrê xo, hîsê xo bîyar îfadekerdiş.

Fikrê înson, hîskerdişê înson, waxto ke nêami îfadekerdiş, înson her waxt kêm maneno, nêeşkeno yew cumleya rast qiseybikero, xo bido şinasnayîş û tercumeye zerrîyê xo bikero. Her çî zerreyê yi di maneno. La no waxt zerreyê ma di yew zelezele virazîyeno, her çî mij û dumon di maneno. La ma çirey nêzonî no çira zerrê ma di mendo. Ma bêziwan mendî hayîyê ma pê çînî ya. Seynî înson bê ziwanê dadîyê xo, bêkamîye maneno, bê ziwanîdî zî mireno la hayîyê yi pê çînîya.

Dewletê tirkan yew neslê kurdan bê ziwanê dadî û bê ziwan verda. No nesil neslê 1980î û 1990î yo.  No nesil nêeşkeno ziwanê xo û ziwanê tirkan tom qisey bikero, her çî yi vilabîyaye wo. Neslê nê serran ra pey zî teyna pê ziwanê tirkî qisey kenê. Dewlet zey yew hêga no nesl felekendno . Ey, milletê ey ra zey gilê dar pa qilaşno û şarê ey ra dûrî verdo.

 

 

felekendiş (n): Tarla sürerken karasabanın giremediği ve dolayısıyla sürülemeyen, ancak kazma ile kazmak veya bellemek suretiyle ekin ekilebilen engebeli yeri kazıp/belleyip ekme

tedefelemendiş (n): Tarla sürerken karasabanın giremediği engebeli yerin sürülemeden kalması