Nêzanîye

                                                                           Îsmet Bor

Tebîrê nêzanîyê sero zaf çîyî vajîyenê. Pêroyê înan  rast ê yan nîyê ez nêzana?  Mesela ûmûm ser, nêzanîye kilmekî wina tebîr bena: Wendiş û nuştişê xo çinbîyayîş, zanayîşê xo yê îlmî  kêmbîyayîş û sewbîna. Lakim goreyê mi însananê nêzanan wina tebîr kerdiş kêmî yo, yanî tam muqabîlê tebîrî nêno. Çunkî: Însanî estê qet wendiş û nuştişê xo çinîkê, lakim sey yew fîlozofî aqil benê her gûreyê dinya ser. Însan esto zaf wendo lakim ne xo ra çîyêk fehm keno ne zî derûdorê xo ra fehm keno. Hetê ma de meseleyêk nê însanan zaf rind tebîr kena. Vanî: Yew merdim û lajê xo benê. Mêrik tim û tim lajê xo ra vano, lawê m‘ ti merdim nêbenî, ez nêvînena. Laj hêrs beno keye terk keno şino. Şino waneno beno walî û tayînê xo vejeno bajarê xo. Nata ke yeno makamê xo vendeno cendermeyan vano, şêrîn filan dewe û mi rê filan merdimî bîgirîn, bîyarîn. Yanî cendermeyan şaweno pîyê xo dima. Cendermeyî şinî pîyê êy ho mîyanê rencî de yo, benê piro erzenî xo ya ver, mêrik vano, lîya emûn yemûn şima hê mi benê kam ca, se bîyo? Cendermeyî vanî, walî beg vendeno to. Mêrik vano, lîya de vinderên ez şîyer kincan mincanê xo bibedelnî, na leyşî ya eyb o. Cendermeyî vanî nê, nêbeno, walî vat mi rê ca de bîyarên, walî ho bawîkî (pabeyê) to. Mêrikî benê makamê walî. Walî pîyê xo ra vano, ya merdim ti mi şinasnenê? Pîye êy vano, walî beg wûllay ez to nêşinasnena, mi ver ra de. Ez şina kar  û gureyê mi estê. Walî vano, lîya hol biewnî mi ra, ti senî mi nêşinasnenê? Mêrik vano, walî beg ti Elay kêne ti pê min a kay mekerê, ez xo rê yew cityer a, citê mi ha ard de. Walî vano, ez ini(?) o lajê to ya.  O ke to tim ci ra vatên  merdim nêbeno, ez o ya. Biewnî ci ez şîya, mi wend, ez bîya walî. Pîye êy vano, lawe m‘, lawe m‘, mi nêva ti walî nêbenê, mi va ti merdim nêbenê. To wend, ti bî walî, lakim ti hûncê(ancî) hero verên ê.

Qala tam herî rê vajîyena…

 

Mîyanê miletê ma de walîyê winayinî zaf ê…Yew embazê mi esto, nameyê êy Gawon Zaza yo. Gawon Zaza vano, ez  û kênayê  xo ma pîya şîyê sûke . Xora ma hê beynateyê xo de kirdkî qisey kenê. Vano, di cinî û yew qij zî hê ma ya ver şinê lakim a extîyare belîyo goşê xo nayo ma ser, ha ma goştarî kena.  Vano  cinîyeka extîyare a cîwane ra va, dê goşê xo serne, na qija qijkalek çiqas weş kirdkî qisey kena. Vano mi yew firsend dî û mi a extîyare ra va, xalê şima qijanê xo de kirdkî qisey bikerî yê şima zî baş qisey kenê. Vano mi towê(tebay) nêdî; a cîwane ramit mi ser û pê tirkîya xo ya nêmjet a va; ben çucuxîmî cehel yetiştirmem, ben çucixîmî cehel yetiştirmem! ( Ez qijê xo nêzan pîl nêkena, ez qijê xo nêzan pîl nêkena! ). Vano  ez tat û mat menda û mi va; wayê min a, mi toweyo(tebayo) xirab nêva, de mi bigêr ti sekena biker.

Ya Rebî! Ti fehm û aqil bide milete ma, miletê ma zî xo rê pê biciwîyo. Ey zî dayeyê to yê…

 

Hewce nîyo ma zaf derg biker, goreyê mi nêzanîye gera yewna qeyde tebîr bibo. Nêzanayîş: Xo nêzanayîş o, xo nêşinasnayîş o, hîsanê netewî ra dûrîkewtiş o, xo ra dûrîkewtiş o, xo qij û şarî gird dîyayîş o …
Kedê şarê ma kedê Gûlalê silî ya, ey qijanê xo kenê pîl, kenê weye la şarî rê kenê weye û pîl. Ti vanî belîya(?) şarê ma  bîyo qurbanê fenkerîyê  kekûyî ya.

Kekû hakanê xo kena halînê teyranê bînan û êy teyrî hakanê kekûye ra kekûye rê leyîran vejenê, kenê weye û pîl. Yê miletê ma zî bîya meseleyê kekû, ey qijan anê dinya, la qijê înan nîyê, şarî rê kenê weye û pîl. Goreyê şarî, şîret û perwerde kenê. Ti vanî belîya tirkan qijê xo kerdê keyeyanê ma, ma hê herinda tirkan de qijanê tirkan kenê weye û pîl. Wa nêheqîye mebo, no rid ra ma qijanê eyin zî goreyê kultur û edetanê eyin kenê pîl, ziwanê înan pê musnenê. De bîye nê herî na awke ra bivîyarn!

Miletê ma! Homayî şima bîla sebeba nêdayê! Dayişê Homayî qebul bikerên! Şima çi benê bibenê, şima dayeyê Homayî yê! Na nêzanîye ca verdenê. Xo ra remayîş, Homayî ra remayiş o. Hema erey nîyo. Wayîrê ziwan û kulturê xo bivejîyên, sewbîna bajnê(badenê) beno erey, ziwan û kulturê şima mireno beno vîndî, şima sey kekûye kuwenê koyan û vanê, keko! Kam kişt? Belîya şima nêeşkîye naye zî vajê.