Kirdkî.com Xirbanê xo ra bigêrîn, şênayîyê şarî ra megêrîn
N.CELALÎ
Fikîrî yan zî manayî mezg û qalbê merdimî de rey-rey yew zemano derg de û bi yew xebata giran virazîyênî, rey-rey zî bi yew îşaret, bi yew qali, usb.. sey yew çeq vîr û qelbî insanî de peyda bênî. Tayî hêdî hêdî yew şeklo tedrîcî de, tayî zî sey vatişê filosefanê işraqîyan yew hal de, yew vîstik de virazîyênî. Manayê bajar zî vîrê mi de sey şeklo diyin virazîya.
Rojek ma bi hembazan ronîştibî. Hembazan ra yew persa, va: “Gelo şima çi yî ?” Qesdê ey o bi ke “Şima kam milet ra yî? Hembazî ma ye erzîromîj va : “Ez tirkanê erzîrom ra ya.” Mi va: “Ez zazanê Çewlik ra ya.” Ey ke pers kerdibi va: “Ez kurmancanê Ruha ra ya.” Hembazê ma yo bîn ke o zî ruhayij û kurmanc bi, ey va: “Biz şeherliyiz (Ma bajarîj).” Bi no cewabê ey ez tat-mat menda. Mi na qal newe eşnawitînî û mi rê zaf xerîb amê. Her çend bajarê ma de zi tayi keyeyan xo keyeyanê binan ra cîya tepiştenî ke inan ra “eşraf” vajîyenî, bi rideyê xususiyetanê xo yê dînî sey şeyxan, ilmi sey malayan, zengini û feodalî sey axa, beg-miran xo keyeyanê binan ra cîya genî, la no qede yew xonamekerdiş ma de çin bi. Semedê mi, qala gelêk balkêş bî.
O wext unîversîteyan de fikrê netevî/mîlî zaf aver şibi. Sohbetê wendekaran zafi nê meselan ser bi. Herkêsi eslê xo û yewbinan merêq kêrdînî. Hembazî ma ke va “biz şeherliyiz” merdimêk hayîkê mîlîyetê xo û roşnfikir bi. Na rey na qalê ey ra mi fam kerd ke manayê bajar ke ma fam keni fîkre ey de yewna ya. Na qalê ey mêzgî mi de sey yew vira virsa. Caye ke mezgî mi de tarî mendîbî kerdî roşn. “Bajaran zî xoser yew kamiyê yin esta” û na kamîyê bajaran hend waharî quwetî ya ke insan aîdîyete xo bi şehîr ifade keno. Gelo senî aîdîyetê yew bajar, vere mîlîyetî yena? Bi vatişî hembazî “şeher” çi yo? Senî xoser yew kamîyê bajar esta? Miyanê yew şer de mîlîyet nê, bajar beno seba ifade kerdîşî kamîyê merdîmî.
O wext ra pê derheqi bajari de ez binena biya hayik. Kîtabî ke bajaran ser nusîyê mi wêndî û bajarî ke ez tede ciwiyaya, seba sinaşnayîşe inan mi diqatê xo da ci. Bajarî zi sey insanan wayîre ruh û kamîye/nasname yê. Keso ke kam bajar de ciwiyeno, senî ke keye xo, cîranê xo û hembazanê xo sinaşneno gani bajarê xo zi bisinaşno û diqet bikiro. Seni ma hemê xususiyetanê ciranan, hembazan ani çiman ver û o gore ma tede ciwiyênî ke ma ra nidejî. Gani bajaran de zi aynî dîqet bimojnîyo ci. Begûman her kes zano ke bajar têna bananê kerayinan ra, camî u dêran ra, meydanan û kelan ra ibaret nîyo. Bajar hem bi unsuranê ewroyin ke tede ciwîyênî, hem zî bi unsuran ke tarîx ra îrs mendî, sentezê xo virazeno. Kamîyê bajarî yew demo dergi de bena tamam û yew demo dergi de xo kena newe. Kamîye bajaran bi insanan ke koç kenî, yenî ci û bi hedîseyan bedilyena yan zî bena rengin û quwet gena. Bajar bi insananê newe û bi kulturê yin sifatan neweyan geno û rey-rey zî bi tawran û refleksanê wişkan nê merdiman û kulturan red keno. Bajarî sey merdiman no demo dergi de xuy û exlaq genî. Bajar çend verên bo hendi beno zerşenik, fekweş û nerm û sey dayikanê zertenikan hemê insanan rê verarde xo akeno. Bajar çend newe bo hend mağrur, tunedî û wişk o. Xerîban ca verd, nê şikeno ca bidi qijanê xo. Bajar esto ke merdim her tim tede biciwiyo mird nêbeno û keweno insan vîr. Bajar esto ke merdim tede beno teng insan vano ke hepsiyo, kes qayil nîyo ke riye yi vîno. Her bajar bajarê merdimî nîyo.
