Zarê Şêrîn

 

                                                                                                            Mehmûd Nêşite

 

Mîr Celadet Alî Bedir-xan, 15ê gulana Serra 1932 de kovara “Hawar”e vete. Vejîyayîşê na kovare hetanî Serra 1943 dewam kerde û hetanî peynî 57 hûmare vejîya.

Ewro no tarîx yanî 15ê gulane bi munasebetê vejîyayîşê Hewarî kurdan rê bîyo “Roşanê Ziwanê Dayîk”e. Nê çend serrî yê pancêsê gulane de kurdî na roje sey roşanî pîroz kenê.

Hawar kovara Kurdan ê yewin a ke bi herfê latînî vejîyena. Hûmara vîst û hîrêyine ê temmuza Serra 1933 de Mewlidê Usman Efendîyê Babijî neşir beno.

Mela Usman(Osman) Efendîyê Babij, miftîyê Sêwregî Serra 1906 de bi lehçeya kirmanckî/dimilkî yew mewlid nuseno. (mewlido Dimilî/zazakî Enstîtuya Kurdî ya Amedê)Seba ke sey kitabêk çap ra gino şaweno Dîyarbekir. La çap nêbeno û walîyê Dîyarbekirî tepay şaweno. Mela Osman Efendî nê nuşteyê xo hetanî Serra 1933 nata-weta, çarneno-çeperneno keno nêkeno nêşkeno sey yew kitabêk çap bikero.

Rojêke Celadet Alî Bedir-Xan Şam de hela şanî o û embazêkê xo ver bi keye şinê. Ewnîyeno kalikêk eke emrê ey qasî pancas-şestî serrî yo ha peynîya înan ra yeno. Kalik silam dano înan û xo dano naskerdene. “Mela Muhamed Nezîr lajê Hecî Îbrahîmê Dêrşewî.”

No mela Sêwregi ra verê pancîyes rojî ameyo Şam seba ke Mîr Celadet ci rê yan zî birê ey rê yew gure bivîno.

Wexto ke derdê xo Celadetî ra vano, Celadet ewnîyeno, ziwanê ey nêmoneno ziwanê Botan î. Ziwanê ey zafêr moneno ziwanê Dîyarbekir î. Celadet ey ra vano “Siba bê keyeyê ma, ma qisey kenî.”

Beno siba Mela şino keyeyê înan. Keye de Celadet û mela suhbet kenê. Suhbet de fehm beno ke Mela dimilî yo .

Senî fehm beno ke Mela dimilî yo û sêwregij o, êdî Celadet dest bi persanê Mewlidê Usman Efendîyê Babijî keno.

Wextêk, nusheyêka nê mewlîdî keweno destê Celadet Bedirxanî. Seba ke Celadet dimilî ra fehm nêkeno dest nêdano ci û xo ver de verdeno. Birêz Celadet xo bi xo vano:

“Xora verê ra zerrîya mi bibî ke ez zaravayê dimilkî ser o tayê mijul bibî. Bi taybetî zî mi waştêne ez mewlidê Usman Efendîyê Babijî bifînî dest. Û ez yewê ke dimilkîya Sêwregi rind zano bivînî û ez ey ver de biewnî nê mewlîdî ra û ez nê mewlidî çap bikerî. Xora bi zaravaya nê ZARÊ ŞÊRÎNî* hema çîyêk nêameyo nuştiş, eke ameyo zî hema mi nêdîyo!”**

Mewlidê Usman Efendî hetê Celadet Bedirxanî ra bi ZARÊ ŞÊRÎNî çap beno. La çi heyf ke Mela Usman Efendîyê Babij Serra 1929 de rehmet keno û çapkerdişê mewlidê xo nêvîneno.

Ez nêwazena hîkayeya çapkerdişê mewlidê Usman Efendîyê Babijî derg kerî. Derdê mi zî no nuşte de nuştişê serebûtê nê mewlidî nîyo.

Ez wazena bala şima biancî derheqê kirdkî/dimilkî/kirmanckî/zazakî de fikrê birêz Mîr Celadet Alî Bedir-xanî ser o. Seke şima zî vînenê Mîr Celadet bi xo zî kirmanckî ra vano lehçe/zarava. Hemzî bi sifetê şêrînî ramojneno.

Ma zanê ke Keyeyê Bedirxanîyan rencêka (kedêka) zaf pîle dayê tarîx, kultur û ziwanê kurdkî û emrê xo nayê mucadeleyê tarîx, kultur û ziwanê kurdan ser o. Ewro eke ma bi herfanê latînî kurdkî nusenê û wanenê, ewro eke ma destan de ferheng û gramêrêkê kurdkî esto bi xeyrê nê kesan o.

O tarîx de sey ewro lehçeya kirmanckî ser o munaqeşeyî çin bî. Xora na mesela ser o mîrasê ke Celadet Bedir-Xanî ma rê verdayo îmkanê munaqeşeyan orte ra weradano! La reyna zî tayê kesî înat kenî û kirmanckî kurdkî ra cêra kenê. Celadet Bedirxanî bi hecetê Kovara Hewarî Serra 1932-33 de kirmanckî/dimilkî ra vato lehçe!

Ez roşanê ziwanê dayîke bi ruh û bi zerrîya xo ya kiziryayî pîraz kena. Bitaybetî zî ez hêvî kena ke na roje ZARÊ ŞÊRÎNî rê bena roja kefen qelişîyayîşî.

*Hewar Hejmar23 sêşem 25 tirmeh 1933. Rîpel 373 weşanê Belkî.

**Ê wextan Mewlidê Mela Ehmedê Xasî wejîyabi û hetê Çewlîg û Dîyarbekirî de mewlidan de wanêyêne.