Kirdkî.com Xirbanê xo ra bigêrîn, şênayîyê şarî ra megêrîn
“DAPÎRA MI”
N. CELALÎ
“Destî mi girewti mîyanê destanê xo û ewnîya cor ra, dima zî bi vengêko rewşiyaye va; ti zana keyeyê ma Amerîka de yo. Ti eşkena edrese yin mi rê peyda bikî?” Na persê dapîra Fethîye Çetîn a. Fethîye Çetîn yew awukat a, Madenij a. Dapîra yê axîre amrê xo de meseleye xo tornê xo ra kena eşkera ke wa keyeyê babîyê yê peyda bika(bivîna). Heta na pers Fethîye Çetîn dapîra xo Seher Xanim û Çermugij zana. Nameyê dayê dapîra xo Esma û nameyê babî zî Huseyîn zana. Heta aya pers. A zî meseleye dapîra xo kîtabê xo “Dapîra mi” (Bi tirkî “Anneannem”) de derg û dila nusena.
Dapîra yê dewanê Palî, Habab yan zi bi vatişî devijan Havav ra ya. Armenî ya. Nameyê yê Seher nîya Heranuş a. Namê daye yê Esma niya Isguhi û babî zî Hovannes o. Namê baxirê yin zî Gadaryan a. Heranuş heta şeş serran dewa xo de menda. La dima drama ke ma hemê zanê, hîkayeye Heranuş (Seher Xanîm) dest pê kena. O wext de yew musîbetek şarê rojhelat ser gêrênî. Nêyaran polîtikayê xo ye zalimî gelanê rojhelat sero tetbîq kerdênê. Polîtîkaya newe “yew millet, yew dîn bi”’ û ey ke “a millet” û “o dîn” ra nîyê, caye yin nê zeran de çin bi.
Helbet Heranuş neyî nêzanenê. Sey heme qijan şînî mekteb, qijan de kay kerdênê û babîye xo rê ke seba xebat şibi Amerika mektup nuştênê, babîyê xo kerdên şa ke keynaye ey Heranuş nuştiş û wendiş musaya/bander biya. Her çend Heranuş polîtikayê zaliman ra bêxeber bî la ge ge cuyê yin ê şayin û huzurin bi ziyaretê cendirman herimîyênê. Cendirme û tayî merdimî bîn amenê dewa yin. Rojêk reyna yene û muxtarê dewi meydanê dewi de kişenî û pêro camerdan di di bestenî pîya û bênê. Nê merdîman ra reyna kes xeber nêgeno…. Ters kewta miyanê şarê dewe. Pilê dewe sereye keynan hevring kenê ke cendirme û merdîmî bîn wa keynaye yin nêberê. Rojek cendirmeyî û merdîmî bîn yenî dew û keynan û cînîyanê rindan beni. Miyanê inan de xalê Heranuş a pil Siranuş zi estbi. Siranuş keyneka rind bîya û nêverdabi sare yê hevring bikirî. Heranuş a hele çirey(qet) xo vîr a nêkena. A hel ke taye merdimanê xerîban bêsebeb pore xalê ye Siranuş tepiştibi û xo dima kaş kerdên berdênê. Gelo kamcîn polîtika na manzara çimî yew keynaya qijkek a şeşserre de şikena meşru biko?
Na hedise dima çimî keyeyê Heranuş û devijane ey rayîran de bîy, wexti reyna ameyîşê cendirman û merdimanê bînan de bîy. Hîni zanênê ke tiya de wextî yin tay mendo. Bade çendê rojan, bi vatişê Heranuş Gadaryan “ê rojî ke wa şêrî û reyna nêrî” dest pê kerd. Cendirman û merdîmanê bînan eşti dewe ser ro. Hemê camerdî, cînî û qijî eştê xo ver û bêrdê Pali. Pali de camerdî û cini û qiji kerdê cîya. Cinî û qijî kerdî baxçeyê deyrê Palî. Yew zeman ser şini ke teber de yew gazî, yew hawar û yew babagunîya pîl virazîyena. Cinî ke zereyê baxçêde qijan vejênî sêr qolanê xo ke çi vînê; hemê camêrdî bêrdê serî pirdê Palî û kişênê erzenê awe. Rengê Royê Muradî bibi sur, Royê Muradî bi gonî pê rojan sur herikîyênî..
Cendirman û merdîmanê bînan cînî û qijî eştî xo ver berdênê Halep. Yew reyvanîyê mecbûrî û xemin. Ferq ey û merg çin bi. Çunke ey ke nêşkenê rayîr ra şêrî, pey de mendîn, cendirman kiştinî. Weta ke resenê Çermug. Uca de yew wext arisyenê. Şarê Çermug ser yeno pêser û miyane qefleyî ra qijan vîcnenê, xo rê genê. Goya qijan rê holî kenê. Çunkî zafê qijan no reywanîye de merdibî.
Dadîyê Heranuş zî qijê xo bine pêşî xo de aredabî ke kes qijanê yê tira nêgero. La yew merdim aspar bine peşe dadîyê Heranuş, Isguhî ra beno çenge Heranuş ro anceno. Dadîyê Heranuş pîtapît dusena keynayê xo ra. Çi heyf ke merdim aspar Heranuş geno û uca ra keweno dûrî. Tîya ra pey Heranuş hîn bena Seher. Sey yew keynaya musluman bena pîl. Zewcîyena, bena waharî qican û torunan. Meseleyê xo miyane destanê germinan ê torunê xo da kena eşkera.
Gelo qe kesi destî şima girewt miyane destanê xo û dima kewt deryayê xeyalan? Agerayişi de sirrê xo yê wedaritê şima rê vatî? Yan zî destî şima qe kesî re hendi germin amoeo ke hevi biko hemê sirrî zerrê xo ye mahrem şima rê vajo? Qe şima hesiye kesî ke dor û verî şima de û hacê yin esta ke destanê xo miyane destane şima kiro, derdanê xo ye nêvateyan şima rê vajo? Gelo nê ke dor û verî ma de kam ê? Gelo nê ke dêstî yin mîyanê destanê ma dê destî kamî yê?
